|
W
pierwszej połowie XIX wieku jedyną naturalną ostoją żubra
nizinnego była Puszcza Białowieska. Liczebność populacji białowieskiej
aż do wybuchu I wojny światowej oscylowała w granicach 350-1898
osobników, a tuż przed wojną odnotowano 727 sztuk żubrów.
Wojna, która przetoczyła się przez teren Puszczy, zapoczątkowała
dzieło zniszczenia jej fauny. Pierwsze oddziały armii niemieckiej
wkroczyły do Puszczy w sierpniu 1915 r. Żubry, które wskutek
wieloletniej opieki utraciły obawę przed człowiekiem, pierwsze
padły ofiarą pogromu. W marcu 1917 roku obliczenia niemieckiej
administracji wykazały zaledwie 121 sztuk żubrów. Po wycofaniu się
Niemców, ich niedobitki, a także rekrutujący się z miejscowej
ludności kłusownicy, dokończyli dzieło zniszczenia. Wiosną 1919
roku zginął ostatni żubr w Puszczy Białowieskiej.
Ocalały
jedynie żubry w hodowlach zamkniętych – zwierzyńcach i ogrodach
zoologicznych. Na koniec 1924 r. ich liczba wynosiła 54 szt., z
czego tylko 3 osobniki (w tym: dwa byki i jedna krowa) w Polsce.
Stanowiły one prywatną własność księcia von Pless w Pszczynie.
Pierwszym
krokiem do restytucji żubra w Polsce w warunkach naturalnych było
utworzenie w 1929 r. zwierzyńca dla tych zwierząt. Usytuowany on
został przy drodze łączącej Białowieżę z Hajnówką. Nowo
zbudowany zwierzyniec o powierzchni 22 ha był podzielony na 3
zagrody – jedną dużą i dwie małe. W jednej z małych zagród
umieszczono sztuki pokazowe, które turyści mogli oglądać ze
specjalnej trybuny. W 1932 r. rezerwat powiększono przez
dobudowanie dużej 37 hektarowej zagrody, przeznaczonej dla żubrów
czystej krwi.
W dniu
19.09.1929 r. jako pierwsze przywiezione zostały do Białowieży -
pochodzący z Niemiec - samiec Borusse, mający domieszkę krwi żubra
kaukaskiego i żubrobizon Kobold – pochodzący z Danii. W dalszej
kolejności przywożono: 10.10.1929 r. żubrzycę czystej krwi
Bisertę i żubrobizonkę Faworytę oraz 29.08.1930 r. żubrzycę
czystej krwi Biscayę i żubrobizonkę Stolce – wszystkie zwierzęta
pochodziły ze Szwecji. W 1931 r. przywieziono pochodzące z Niemiec
– Hagena i Gatczynę, które nie odegrały żadnej roli w
restytucji i wkrótce padły ze starości. Z żubrów przywiezionych
do Białowieży nie wzięła udziału w restytucji jeszcze jedna
para – przywiezione ze Szwecji – Björnson i Bilma. Björnson
zginął w 1935 r. śmiertelnie ranny w pojedynku z Borussem,
natomiast od Bilmy nie otrzymano potomstwa ze względu na podeszły
wiek.
Rozmnażanie
białowieskiej (nizinnej) linii żubrów stało się możliwe
dopiero w 1936 r., wtedy bowiem (17.IV) przywieziono do Białowieży
3-letniego byka Plischa z Pszczyny, który miał fundamentalne
znaczenie dla restytucji żubrów w Białowieży. Pierwsze cielę po
Plischu urodziła Biscaya już w następnym – 1937 r. Było to
pierwsze cielę linii nizinnej, jakie urodziło się w Białowieży
od początku restytucji.
Konsekwentnie
rozwijając w Białowieży hodowlę żubrów czystej krwi, usunięto
z rezerwatu w 1936 r. wszystkie mieszańce, które wywieziono do
Smardzewic, gdzie trzymano również amerykańskie bizony.
Wojna w
1939 r. zastała w Białowieży 16 szt. żubrów, z tego 3 linii białowieskiej
i 13 linii białowiesko-kaukaskiej. W czasie działań wojennych
zwierzęta ocalały i na koniec 1944 roku w białowieskim rezerwacie
przebywało 17 żubrów. Natychmiast po wyzwoleniu zapewniono zwierzętom
troskliwą opiekę i rezerwat hodowlany wrócił do normalnej pracy.
W celu stworzenia lepszych warunków dla rozwijającej się hodowli
żubrów przystąpiono do budowy nowego rezerwatu, który oddano do
użytku pod koniec 1946 r. Nowo zbudowany rezerwat o pow. 123 ha
graniczył bezpośrednio ze starym. Ich łączna pow. wynosiła
203,23 ha.
Mimo
niskiej liczebności żubrów nizinnych (4 szt.) prace hodowlane
zmierzały do eliminowania z Białowieży żubrów białowiesko-kaukaskich.
W latach 1946-1949 wywieziono 22 żubry tej linii. Ostatni żubr białowiesko-kaukaski
opuścił Białowieżę 25.IX.1950r.
Pomyślny
rozwój hodowli restytucyjnej żubrów w Białowieży po II wojnie
światowej pozwolił przejść do utworzenia hodowli wolnej. W
polskiej części Puszczy Białowieskiej pierwsze żubry zostały
wypuszczone na swobodę w 1952 r., a pierwsze cielę na wolności
urodziło się w 1957 r. W okresie 1952-1966 wypuszczono z rezerwatów
hodowlanych na wolność 38 żubrów. Od 1967 r. zaprzestano
wypuszczana nowych sztuk.
Obecny
rezerwat pokazowy żubrów o pow. 27,9 ha powstał w 1937 r. i początkowo
był miejscem restytucji tarpana leśnego. Od chwili zaniechania w
tym rezerwacie prac nad restytucją tarpanów i utworzenia w 1955 r.
zagrody dla żubrów rezerwat ten spełnia rolę obiektu
turystycznego.
W 1951
r. zbudowano nowy rezerwat, bezpośrednio przylegający do
pokazowego, o pow. 43,12 ha, który stanowi zaplecze dla rezerwatu
pokazowego.
Funkcjonowanie
rezerwatu przerwał na ok. 10 lat remont kapitalny, który miał go
zmodernizować i pozwolić na zwiększenie składu gatunkowego
prezentowanych zwierząt. Ponownie rezerwat został udostępniony
turystom w grudniu 1988 r.
W
rezerwacie, w warunkach zbliżonych do naturalnych, eksponowane są
żubry, koniki polskie typu tarpana, łosie, jelenie, sarny, dziki,
żubronie (krzyżówka żubra z bydłem domowym) i wilki. Rezerwat
pokazowy jest znaczną atrakcją turystyczną, służy również
edukacji przyrodniczej młodzieży szkolnej odwiedzającej Białowieżę.
Rezerwat
Pokazowy Żubrów
czynny
jest codziennie w godzinach:
od 9:00
do 18:00 (1 maj - 31 sierpień)
od 9:00
do 17:00 (1 wrzesień - 31 październik)
od 9:00
do 16:00 (1 listopad - 30 kwiecień)
źródło:
Białowieski Park Narodowy, dodano: 02.12.2005r.
|
